بررسي راهبردهاي اخلاقي در حقوق اساسي
بررسي راهبردهاي اخلاقي در حقوق اساسي
نویسندگان:
- مهدی میرزایی (کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی)
- محمد احمدی (کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه آزاد واحد میبد یزد)
چکیده
تصمیمات و اقدامات مدیران بازتابی از اخلاقیات آنهاست و آیینه تمامنمای ارزشها و باورهای شخصی محسوب میشود. این پژوهش به بررسی چالشهای اخلاقی در مدیریت سازمانهای دولتی و شناسایی مؤلفه های مدیریت اخلاقگرا می پردازد. فساد، رشوه خواری، فریبکاری و سوءاستفاده از مهمترین معضلات اخلاقی-حقوقی قوای سه گانه در عصر حاضر هستند. تصویب قوانین اخلاقی ، منشورهای خدماتی، سازوکارهای ضدفساد و تضمین حق دسترسی به اطلاعات از جمله راهبردهای مورد بحث در این مقاله است.
کلمات کلیدی: حقوق اساسی، اخلاق حرفه ای، قوای سه گانه، مدیریت اخلاقگرا، فساد اداری
مقدمه
اخلاق در مدیریت دولتی به یکی از چالش های اساسی نظام های حکمرانی تبدیل شده است. پیامبر اسلام(ص) فرمودند: “من برای تکمیل مکارم اخلاقی مبعوث شده ام” (مجلسی، ج۷، ص۱۱۰۳). امروزه سازمانها بیش از هر زمان دیگری نیازمند رفتارهای اخلاقی هستند. آمارها نشان میدهد ایران در شاخص پایبندی به اخلاقیات در سال ۲۰۱۵ در رتبه ۱۳۶ از ۱۷۵ کشور قرار داشته است (منبع: شاخصهای بین المللی فساد).
این مقاله به بررسی راهکارهای تقویت اخلاق در قوای سه گانه از منظر حقوق اساسی میپردازد و سؤالات زیر را پاسخ میدهد:
1. راهبردهای اخلاقی پیش بینی شده در حقوق اساسی ایران کدامند؟
2. مهمترین قوانین اخلاقی در سازمانهای دولتی چیست؟
3. مکانیسم های اجرایی قوانین اخلاقمدار کدامند؟
مباحث اصلی
۱. چالشهای اخلاقی در مدیریت دولتی
- فساد مالی و اداری
- تضاد منافع
- پارتی بازی و جانبداری
- سوء استفاده از اختیارات
- عدم شفافیت در تصمیم گیری ها
بر اساس پژوهش انجمن مدیریت آمریکا (CAPAM، ۲۰۱۰)، مهمترین معضلات اخلاقی سازمانهای دولتی شامل موارد فوق میشود.
۲. راهبردهای اخلاقی در حقوق اساسی ایران
حقوق اساسی ایران با تأکید بر عدالت ، مساوات و حقوق شهروندی ، چارچوبی اخلاقی برای حکمرانی ترسیم کرده است.
برخی اصول کلیدی:
- اصل ۸ : امر به معروف و نهی از منکر به عنوان وظیفه همگانی
- اصل ۱۴ : لزوم رفتار عادلانه با غیرمسلمانان
- اصل ۱۹ : منع تبعیض و تساوی حقوقی اقوام مختلف
- اصل ۲۲ : مصونیت حیثیت، جان و مال افراد
- اصل ۳۴ : حق دادخواهی برای همه
۳. مکانیسمهای اجرایی
برای نهادینه سازی اخلاق در حکمرانی، راهکارهای زیر پیشنهاد میشود:
- تدوین منشورهای اخلاقی برای قوای سه گانه
- شفافیت مالی و اداری
- نظارت مستقل بر عملکرد مسئولان
- حق دسترسی به اطلاعات
- حمایت از افشاگران فساد
نتیجه گیری
حقوق اساسی ایران با تکیه بر ارزشهای اسلامی و حقوق بشر ، ظرفیت بالایی برای استقرار حکمرانی اخلاقی دارد. با این حال، تحقق این امر مستلزم:
✅ تقویت فرهنگ پاسخگویی
✅ اجرای قوانین ضدفساد
✅ توسعه نهادهای نظارتی مستقل
✅ آموزش اخلاق حرفه ای به کارکنان دولت
منابع
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- Howard, Whitton (2001). Implementing Effective Ethics Standards in Government
- گزارش شاخص восприятие فساد (CPI) 2015
- مقیمی، سید محمد (۱۳۸۷). اخلاق سازمانی، جوهره فرهنگ کارآمد